تاریخچه
اندیشه بکارگیری سلول جهت درمان بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی تبریز از سال ۱۳۶۹ شروع گردیده است، پیشرو این علم در این منطقه روان شاد خانم دکتر فاطمه مجیدی بودند. با شروع به کار بخش ناباروری بیمارستان الزهراء در سال ۱۳۷۳ زحمات ایشان به بار نشست و سلول درمانی در آن مرکز شروع و ادامه یافت. با در نظر گرفتن اهمیت استراتژیک سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی در آینده حوزه پزشکی، در سال ۱۳۸۹، ایجاد و توسعه این عرصه، جزء اولویت اصلی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه قرار گرفت و در این راستا با برنامه ریزی هائی که در بخش توانمندسازی نیروی انسانی و فراهم آوری زیرساخت ها صورت گرفت، مرکز تحقیقات سلول های بنیادی دانشگاه در همان سال، تأسیس و راه اندازی گردید. روند رو به رُشد و موفقیت آمیز برنامهها و فعالیت های دانشگاه در زمینه سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی، موجب گردید دانشگاه علوم پزشکی تبریز به عنوان یکی از سه مرکز جامع سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری انتخاب شود و در بهمن ماه سال ۱۳۹۵، به عنوان اولین مرکز جامع سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی توسط معاون محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری، جناب آقای دکتر سورنا ستاری افتتاح گردید.
نظام مدیریتی
نظام مدیریتی این مرکز، به صورت مشارکتی و در قالب یک شرکت دانش بنیان اصلی (مادر) میباشد که در آن دانشگاه علوم پزشکی تبریز به عنوان یک از دو طرف سهامدار (با میزان مشارکت حداکثری ۴۰ درصد از سهام)، و چند شرکت دانشبنیان فعال در عرصه سلولهای بنیادی و پزشکی بازساختی به عنوان طرف دوم (با میزان مشارکت حداقلی ۶۰ درصد از سهام) فعالیت می نمایند.
مدل کسب و کار این مرکز، مبتنی بر نظام نوآوری باز (open innovation system) است که در آن ذینفعان مختلف از جمله محققین، صاحبان ایده، فناوران، شرکت ها، بنگاه های اقتصادی، سرمایه گذاران و فعالان بخش خصوصی در یک فضای باز و نظام مدیریتی منعطف و روان، جهت شکل گیری و استفاده از ایده ها و طرح های فناورانه، معرفی فرصت ها، سفارش تحقیق، خرید/سرمایه گذاری در نتایج تحقیق، تجاری سازی و بازاریابی محصولات دانش بنیان با یکدیگر در مواجهه و تعامل مستقیم قرار دارند.
طرحها و برنامه های فناورانه
رویکرد و سیاست اصلی این مرکز براساس جذب و حمایت از ایده ها و طرح های فناورانه از سراسر کشور قرار گرفته است. معیار اصلی پذیرش ایده ها و طرحهای فناورانه در این مرکز ، قابلیت تجاری سازی است و در این راستا از چنین طرحهائی استقبال مینماید. همچنین در این بخش قراردادهای استانداردسازی جهت ورود محصول به بازار، مشارکت در تولید (پایلوت و انبوه) با پژوهشگران و سرمایه گذاران منعقد میشود. متقاضیان گرامی میتوانند طرح ها و برنامه های پیشنهادی خود را به مرکز ارائه نمایند.
آموزش کارآفرین
شالوده اصلی آموزش در این مرکز، مبتنی بر تبدیل “علم” به “فناوری”، “فناوری” به “محصول”، “کارآفرینی” و در نهایت “توسعه مبتنی بر دانش”، است. در این نظام آموزشی کارآفرین، افراد آموزش دیده، در کنار کسب معلومات به روز مربوط به جنبه های علمی سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی، از نگرش، معلومات و مهارت های ویژه مربوط به خلاقیت و نوآوری، مسائل فناوری، بازار و اقتصاد دانش بنیان و حتی پاره ای مسائل حقوقی و قوانین و فرآیندهای اداری ذیربط در قالب آموزش های کوتاه مدت، دوره های فلوشیپ ها و فرصت های مطالعاتی برخوردار خواهند بود.
خدمات مشاورهای
در این بخش انوع مشاوره های مورد نیاز جهت تجاری سازی همچون تدوین طرح کسب و کار، تدوین برنامه های بازاریابی، برندسازی، توسعه بازار، استانداردسازی، طراحی صنعتی، ثبت مالکیت معنوی و … ارائه میشوند. عمده این خدمات و مشاوره ها از طریق شرکت های همکار مرکز ارائه میگردند که با تسهیلات ویژه ای به پژوهشگران خدمات ارائه مینمایند. این شرکت ها علاوه بر آن، در توسعه استارتاپ های این حوزه نیز به فرهنگ سازی، آموزش و منتورینگ می پردازند.
انتقال دانش فنی
اغلب محققان ترجیح میدهند تجاری سازی دستاوردهای خود را به گروه های واجد شرایط همچون واحدهای تولیدی فعال در این زمینه واگذار نمایند. این واگذاری دانش فنی، یکی از بهترین رویکردها جهت تسهیل تجاری سازی است. این نوع خدمات در این بخش مرکز ارائه می شود.
خدمات سلول درمانی
این حوزه از فعالیت های مرکز جامع، شامل دو بخش ارائه خدمات مشاوره ای و خدمات درمانی می شود.
بخش خدمات مشاوره ای: با افتتاح اولین کلینیک خدمات مشاوره ای و درمانی پزشکی بازساختی، پزشکان متخصص، بیماران مورد نظر را براساس گایدلاینهای درمانی منطبق بر آزمایش های تخصصی، برای مشاوره و بهره مندی از درمانهای بازساختی به کلینیک مشاورهای و درمانی سلول درمانی مرکز جامع معرفی مینمایند. گروه مشاورین همکار مرکز جامع با تخصص گرایش پزشکی بازساختی با بررسی وضعیت بیماران و با مشورت پزشکان متخصص مربوطه، نسبت به تصمیمات آتی و روند درمانی مبتنی بر سلول درمانی را بر اساس قوانین و پروتکلهای مصوب کشوری پیشنهاد مینمایند.
بخش خدمات درمانی: این بخش در بیمارستان شهید مدنی دانشگاه علوم پزشکی تبریز راه اندازی و آماده خدمت رسانی به مراجع کنندگان به صورت سرپایی و بستری است و در آینده نزدیک در بیمارستان های دیگر دانشگاه نیز راه اندازی خواهد گردید.
تحقیقات پایه
اگرچه مرکز جامع با هدف حمایت از پژوهش های فناورانه و کاربردی، تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی و سرمایه گذاری جهت ورود محصولات دانش بنیان به بازار و ارائه خدمات درمانی در حوزه سلول های بنیادی تاسیس شده است، با این حال این مرکز انجام برخی تحقیقات پایه در حوزه های تخصصی سلول های پرتوان القایی (iPSC) ، فناوری CRISPR ، اسفروئید و اُرگانوئید را در راستای دستیابی به محصولاتی که از ظرفیت های لازم برای ورود به بازار برخوردارند (مانند مدل های سلولی برای انجام تحقیقات داروئی و سمشناسی)، جزء برنامه های خود قرار داده است.